Omladinski pokret u Jugoslaviji

Omladina kao brojna struktura jedne države uvijek je predstavljala jak faktor u društvu. Jugoslavenska omladina je svojim učešćem kako u NOB-u tako i u predratnom i poslijeratnom periodu pokazala svoju snagu i volju za prosperitetom.  

Već 1919. godine, uporedosa osnivanjem SRPJ(k), pokrenuto je i osnivanje omladinske organizacije koja je okupila do tad razjedinjenu radničku i intelektualnu omladinu. U aprilu 1920. SKOJ je brojao oko 3 000 članova. 

U maju iste godine,  na inicijativu SKOJ-a, održava se u Beču ilegalna Prva internacionalna konferencija komunističkih omladinskih organizacija jugoistočne Evrope. U junu 1920. g. se održava  u Beogradu Kongres SKOJ-a. Tada je SKOJ već brojao 5 500 članova u 28 organizacija.   

Uoči drugog svjetskog rata, 1940. godine, SKOJ je već imao 18 000 članova da bi već 1941. 30 000 omladinaca bilo spremno da krene u najveće napore i žrtve koje je zahtijevala Narodnooslobodilačka borba. Uticaj SKOJ-a je svakim danom sve više rastao kako je odmicala NOB. Omladina je sačinjavala ¾ svih boraca u NOV-u. U toku    NOB-a poginulo je više od 100 000 članova SKOJ-a.  

Pod uticajem SKOJ-a razvija se širi pokret antifašističke omladine koji poslije Prvog i Drugog kongresa (novembar 1942. u Bihaću i maj 1944. u Drvaru) dobija naziv USAOJ i okuplja više od 500 000 članova. Poslije rata se mijenja ime USAOJ-a na Trećem kongresu 1946. u Narodna omladina Jugoslavije. Omladina kreće u razvoj i izgradnju razrušene zemlje. Rađa se svojevrsna ideja dobrovoljnih radnih akcija u kojima omladinci osim izgradnje pruga, puteva i drugih objekata ujedno izgrađuju i svoje ličnosti na vrijednostima druženja i zajedništva. Na radnim akcijama se ostvaruje ideja bratstva i jedinstva kao i patriotizam, humanizam i proleterski internacionalizam. Takođe  učestvuje i omladina iz drugih zemalja sa svojim radnim brigadama.  

Sami počeci omladinskih radnih akcija su vezani za period NOB-a kad se sa 35 milijona radnih sati kroz skupljane vojne opreme i municije, odjeće i obuče za borce, ubiranje ljetine i sl. daje veliki doprinos konačnoj pobjedi. U prvim godinama poslijeratnog perioda najviše radnih akcija je vezano za izgradnju pruga: 

- Brčko - Banovići (1. V- 7. XI 1946.) u duzini od 90 km uz učešće 62 268 omladinaca.

- Šamac – Sarajevo (1. IV – 15. XI 1947.) u dužini od 242 km sa 217 234 omladinaca.

- Doboj –Banja Luka (1. III – 20 XII 1951.) u dužini od 90 km sa više od 87 000 mladih.

- Nikšić - Titograd (1. I1947. - 13. VII 1948.) sa 53 km gradi je 30.000 omladinaca, 

 - U Sloveniji se gradi pruga između Perserja i Borovnice u dužini od 11 km

 - Na području Kosova gradi se pruga Goleš - Belačevac (12 km)

 - Gradačac - Modriča (15 km)

- Sežane i Dutovlja (7 km)

 - Kučevo - Brodice (16 km)

 - Puračić - Doboj (42 km) 

Uz ove pruge izgrađeno je i 5 pionirskih pruga: u Beogradu (6,6 km), u Zagrebu (7 km), Ljubljani (4 km), Sarajevu (7 km) i u Skoplju (5,5 km). 

Cijelo vrijeme izgradnje pruga brigadiri su imali na umu parolu sa otvaranja prve pruge Brčko – Banovići: «Mi gradimo prugu – pruga gradi nas!» 

U tom periodu omladina radi i na izgradnji velikih industrijskih objekata:

- Tvornica teških alatnih mašina «Ivo Lola Ribar» u Željezniku, (20. IV 1947. do početka 1948.) u radu učestvuje 15.566 brigadira, Tvornica hidrauličnih uređaja i parnih kotlova u Žitnjaku kod Zagreba

- Tvornica za prehrambenu i kemijsku industriju «Jedinstvo» u Žitnjaku

- Tvornica za proizvodnju odlivaka iz tempera iz sivog liva «Titan» u Kamniku

- Tvornica magnezijskih opeka, današnji «Magnohrom» kod KraIjeva

- Hemijski kombinat u Vitkovicima kod Goražda (1950-1951)

- Tvornica «Maglić» i «Sutjeska» (lesonit ploče) u Foči (1950. -

 - Tvornica tekstila «Raška» u Novom Pazaru 1951. - 1953.

- Tvornica kablova «Moša Pijade» u Svetozarevu 1952.

 - Tvornica čamota u Aranđelovcu i Mladenovcu

- Tvornica «Krušik» u Valjevu

- Željezara Zenica (1948 - 1953.)

 - Valjaonica bakra u Sevojnu (1950 - 1952.)

- Željezara Nikšić, gdje radovi počinju 1951. godine

 Mladi u periodu obnove naše zemlje rade i na izgradnji velikih hidrocentrala:

 - Hidrocentrala Jablanica (1947 - 1954.)

 - Hidrocentrala Mavrovo, učestvuje 37.000 brigadira (1948- 1952)

 - Hidrocentrala Zvornik (1950 - 1955)

 - Sistem hidrocentrala na Vlasini (1950 - 1955)

 - Hidrocentrala Vinodol (1950 - 1954, a centrala je proradila 1955. godine)

Mladi rade na izgradnji novog Beograda. Prva faza ove akcije traje od 1948 - 1951. godine, a u radovima učestvuje 140.000 omladinaca i omladinki, da bi druga faza bila u periodu 1968 – 1969.

 U periodu od 1948. do 1951. godine traje izgradnja nove Gorice, a radovi se odvijaju i na izgradnji studentskih gradova u Zagrebu, Sarajevu, Ljubljani itd. 

 Uporedo sa radom na trasi radi se i na opismenjivanju i obrazovanju. U okviru radnih akcija je opismenjeno oko 70 000 nepismenih a oko 40 000 mladih je završilo razne kurseve potrebne privredi. 

Takođe se nastavlja i politička aktivnost omladine koja se ogleda u pripajanju SKOJ i NOJ u zajedničku organizaciju Savez omladine Jugoslavije na beogradskom kongresu održanom krajem 1948. Savez omladine Jugoslavije okuplja omladinu i pruža svojim radom osnovu za ispunjenje potreba omladinaca kroz muziku, folklor, sport i sve druge aktivnosti. U takvoj omladini Tito vidi budućnost Jugoslavije: «To je ono što nas ispunjava najvećim zadovoljstvom i osjećanjem sreće, što imamo takvu omladinu koja će znati da vodi Jugoslaviju u pravcu koji joj je određen.» Rekao je Tito omladincima-graditeljima autoputa Bratstvo i jedinstvo kod Novog Mjesta krajem 1948.